| مجاری | |
|---|---|
| مجاری: magyar | |
| بیان | mɒɟɒr |
| زبان بومی در |  مجارستان و مناطقی از: رومانی صربستان اسلواکی اسلوونی اوکراین کرواسی اتریش اسرائیل ایالات متحده آمریکا استرالیا |
|
تعداد گویشوران
|
۱۵–۱۴ میلیون (۲۰۰۵) |
|
تبار
|
اورالیک
|
|
سامانه نوشتاری
|
لاتین (الفبای مجاری) |
| وضعیت رسمی | |
|
زبان رسمی در
|
مجارستان، اتحادیه اروپا، اسلواکی (زبان محلی), اسلونی (زبان محلی), صربستان (زبان محلی), اتریش (زبان محلی), برخی از حقوق رسمی در رومانی، اوکراین و کرواسی |
| تنظیم‌شده توسط | پژوهشکده زبانشناسی دانشکده علوم مجارستان |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۶۳۹-۱ | hu |
| ایزو ۶۳۹-۲ | hun |
| ایزو ۶۳۹-۳ | hun |
زبان مَجاری (به مجاری: magyar، ماجار) زبانی است از خانواده زبان‌های فین‌واوگری و شاخه زبان‌های اوگری و بی‌پیوند با دیگر زبان‌های مرکز اروپا. به این زبان در مجارستان و -از سوی اقلیت‌های مجاری-در هفت‌کشور همسایه مجارستان سخن گفته‌می‌شود.
زبان مجاری در جایگاه هموندی در میان دسته کوچک زبان‌های اروپا که از خانواده زبان‌های هند و اروپایی نیستند همواره مورد توجه زبانشناسان بوده‌است.
این زبان ۱۳میلیون گویشور دارد که ۹٫۵ تا ۱۰میلیون‌تن از آنان در مجارستان کنونی می‌زیند. نزدیک به دو میلیون تن در سرزمین‌هایی می‌زیند که تا پیش از جنگ جهانی یکم در پادشاهی مجارستان جای می‌گرفتند. بزرگ‌ترین بخش از این گروه با ۱٫۴میلیون‌تن جمعیت در رومانی کنونی می‌زیند. همچنین در کشورهای اسلواکی، کرواسی، صربستان، اوکراین، اتریش و اسلوونی نیز مجاری‌زبانان می‌زیند. از این گذشته نزدیک به یک‌میلیون مجاری‌زبان هم در سراسر جهان پراکنده‌اند.
دسته‌بندی و تاریخچه
زبان مجاری آغازین را از ۱۰۰۰ (پیش از میلاد) می‌دانند. در آن هنگام مجاری از زبان‌های اوب-اوگری جداگردید.
مجاری زبانی‌است اوگری که در زیرگروه زبان‌های فین‌واوگری جای‌می‌گیرد و آن هم شاخه‌ای از خانواده زبان‌های اورالی است. در دهه ۱۶۷۰ بود که پیوند میان زبان‌های اوگری و فینی مورد توجه قرارگرفت. در سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی دسته‌بندی زبان مجاری از نظر سیاسی بسیار بحث‌انگیز بود. اما امروزه خانواده زبان‌های اورالی مانند خانواده‌های زبان‌های هند و اروپایی و زبان‌های استرانزیایی یک دسته زبانی شناخته‌شده و تثبیت‌شده‌است.
پیوند آوایی
- آوای [f] در مجاری در زبان‌های فنلاندی و استونیایی برابر با آوای [p] است:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| fa | puu | puu | درخت |
| fél | pelätä | pelgama | ترسیدن |
| fészek | pesä | pesa | آشیانه |
- [k] در مجاری منطبق با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های جلویی‌است:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| könny | kyynel | küünistama | اشک |
| kéz | käsi | käsi | دست، بازو |
| kő | kivi | kivi | سنگ |
- [h] مجاری برابر با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکه‌های پشتی‌است:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| hal | kala | kala | ماهی |
| ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی و استونیایی) |
| húgy | kusi | kusi | پیشاب |
- [t] در مجاری منطبق است با [t] در آغاز واژه در فنلاندی و استونیایی:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| tél | talvi | talv | زمستان |
| tud | tuntea | teadma, tundma | دانستن |
| tavasz | touko | teki (گرفته‌شده از ‘tekkima’) | بهار |
- در میان واژه‌ها [z]ی مجاری به [t] در فنلاندی و [d] یا [t] در استونیایی تطبیق می‌خورد:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی) |
| kéz | käsi: käte- | käsi: käte- | دست، بازو |
| fazék | pata | pada | دیگ |
الفبا
| A | Á | B | C | Cs | D | Dz | Dzs | E | É | F |
| G | Gy | H | I | Í | J | K | L | Ly | M | N |
| Ny | O | Ó | Ö | Ő | P | (Q) | R | S | Sz | T |
| Ty | U | Ú | Ü | Ű | V | (W) | (X) | (Y) | Z | Zs |
حرف‌های درون دوکمان تنها برای واژگان بیگانه کاربرد دارند.
نمونه‌های زبانی
- Jó napot (:یو ناپُت) :روزخوش
- Viszlát (ویسلات):بدرود (نیمه‌رسمی)
- Elnézést! (النیزیشت) :ببخشید!
- Köszönöm (کؤسؤنؤم) :سپاسگزارم
- Mennyi? (مِن‌نی) :چه اندازه؟
- Igen :آره
- Nem :نه
- Nem értem (نِم ایرتِم) :نمی‌دانم
- víz (ویز):آب
- bor :باده
- sör (شؤر): آبجو
- tea (ته‌آ):چای
- tej (تِی):شیر (نوشیدنی)
- Szeretlek (سِرِتلِک): دوستت دارم.
منبع: ویکی پدیا