جنگ جهانی اول

جنگ جهانی اول
بالا در جهت عقربه‌های ساعت: جاده باپوم بعد از نبرد سم (۱۹۱۶) تانک‌های انگلیسی در حال عبور از خط هیندنبورگ (۱۹۱۸) ناو انگلیسی اچ‌ام‌اس ایرسیستیبل در حال غرق شدن بعد از برخورد با مین در درگیری در داردانل (۱۹۱۵) سربازان بریتانیایی درحال تیراندازی با اسلحه خودکار با ماسک محافظ گاز در نبرد سم (۱۹۱۶) هواپیماهای دوبالهٔ آلباتروس دی۳ آلمانی در نزدیکی دوئه، فرانسه.
زمان ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ میلادی ۶ مرداد ۱۲۹۳ (خورشیدی) تا ۱۹ آبان ۱۲۹۷ (خورشیدی) معاهدهٔ صلح در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹ امضاء شد. مکان اروپا، آفریقا، خاورمیانه، جزایر اقیانوس آرام، چین، اقیانوس هند و اقیانوس اطلس نتیجه پیروزی متفقین پایان امپراتوری‌های قدرتمند آلمان، عثمانی، اتریش-مجارستان و روسیه تأسیس کشورهای جدید در اروپا و خاورمیانه بروز انقلاب در روسیه و سرنگونی حکومت تزار و روی کار آمدن اتحاد جماهیر شوروی واگذاری مستعمرات آلمان، عثمانی و اتریش-مجارستان به دیگر کشورها تأسیس جامعه ملل. علت جنگ ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند ولیعهد امپراتوری اتریش-مجارستان توسط گروهی از ملی‌گرایان صربو حمله امپراتوری آلمان به بلژیک تغییرات سرزمینی نابودی امپراتوری عثمانی و تشکیل کشوری جدید با نام ترکیه سرپرستی موقت مناطق عرب نشین تا زمان استقلال آنها توسط بریتانیا و فرانسه فروپاشی امپراتوری اتریش-مجارستان و تشکیل کشورهای جدید به نام‌های چکسلواکی و یوگسلاوی
جنگندگان
متحدین امپراتوری آلمان امپراتوری عثمانی امپراتوری اتریش-مجارستان پادشاهی بلغارستان(۱۹۱۵–۱۹۱۸)	متفقین امپراتوری بریتانیا امپراتوری روسیه فرانسه  ژاپن  ایالات متحده آمریکا (۱۹۱۷–۱۸)  ایتالیا
فرماندهان
رهبران متفقین ریمون پوانکاره جرج ششم نیکولاس دوم † ویکتور امانوئل سوم وودرو ویلسون یوشیهیتو	رهبران متحدین ویلهلم دوم محمد پنجم محمد ششم سه پاشا فرانتس یوزف یکم † کارل یکم فردیناند یکم
نیروها
کل: ۴۲،۹۵۹،۸۵۰ ۱۲،۰۰۰،۰۰۰ ۸،۸۴۱،۵۴۱ ۸،۶۶۰،۰۰۰ ۵،۶۱۵،۱۴۰ ۴،۷۴۳،۸۲۶ ۱،۲۳۴،۰۰۰ ۸۰۰،۰۰۰ ۷۰۷،۳۴۳ ۳۸۰،۰۰۰ ۲۵۰،۰۰۰ ۸۰،۰۰۰ ۵۰،۰۰۰	کل: ۲۵٬۲۴۸٬۳۲۱ ۱۳،۲۵۰،۰۰۰ ۷،۸۰۰،۰۰۰ ۲،۹۹۸،۳۲۱ ۱،۲۰۰،۰۰۰
تلفات
متفقین کشته‌شدگان نظامی:۵،۵۲۵،۰۰۰ زخمی‌های نظامی:۱۲،۸۳۱،۵۰۰ کشته‌شدگان غیر‌نظامی:۴،۰۰۰،۰۰۰ کشته شدگان بر اساس کشور=’ ۱،۸۱۱،۰۰۰ ۱،۳۹۷،۸۰۰ ۱،۱۱۴،۹۱۴ ۶۵۱،۰۰۰ ۲۵۰،۰۰۰-۳۳۵،۰۰۰ ۲۷۵،۰۰۰ ۱۱۶،۷۰۸ ۵۸،۶۳۷-۸۷،۵۰۰ ۲۶،۰۰۰ ۷،۲۲۲ ۳،۰۰۰ ۴۱۵	متحدین کشته‌شدگان نظامی:۴،۳۸۶،۰۰۰ زخمی‌های نظامی:۸،۳۸۸،۰۰۰ کشته‌شدگان غیرنظامی:۳،۷۰۰،۰۰۰ کشته‌شدگان بر اساس کشور= ۲،۰۵۰،۸۹۷ ۱،۲۰۰،۰۰۰ ۷۷۱،۸۴۴ ۸۷،۵۰۰

جنگ جهانی اول (به انگلیسی: World War I (WWI)) (که با نام‌های جنگ بزرگ و جنگ برای پایان همهٔ جنگ‌ها نیز شناخته می‌شود) جنگی جهانی بود که از ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ رخ داد و در پی آن، بدون زمینهٔ جدی کشمکش، سربازان بسیاری برای جنگ تجهیز شدند و مناطق زیادی از جهان درگیر جنگ گشتند. تلفات جنگ جهانی اول تا آن زمان در تاریخ بی‌سابقه بود. در این جنگ برای نخستین بار از سلاح‌های شیمیایی استفاده شد و به گونه‌ای انبوه مناطق غیرنظامی بمباران هوایی شدند و نیز برای نخستین بار در این سده کشتار غیرنظامیان در ابعادی گسترده رخ داد. این جنگ به خاطر شیوهٔ جنگ خاکریزی به ویژه در جبههٔ غرب آن نیز شناخته شده‌است.

جنگ جهانی اول در پی ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند ولیعهد امپراتوری اتریش – مجارستان در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ توسط ملی‌گرای هجده ساله صرب، گاوریلو پرنسیپ، در سارایوو بوسنی به وقوع پیوست. در نتیجه این اقدام تروریستی، اتریش-مجارستان به صربستان اولتیماتوم داد. امپراتوری روسیه که متحد صربستان بود دست به بسیج نیروهای خود زد که این خود موجب نگرانی امپراتوری آلمان متحد اتریش-مجارستان، شد. آلمان برای جلوگیری از یک جنگ دو جبهه‌ای به متحد روسیه، یعنی فرانسه حمله کرد. برای سرعت بخشیدن به روند حمله به خاک فرانسه، ارتش آلمان طرح اشلیفن را اجرا کرد که به موجب آن نیروهای آلمانی از خاک بلژیک برای حمله به فرانسه بهره می‌بردند. تجاوز آلمان به خاک بلژیک باعث شد که متحد این کشور، یعنی امپراتوری بریتانیا نیز به آلمان اعلان جنگ دهد.

جنگ جهانی اول از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر است و به گونه مستقیم و غیرمستقیم نقش بزرگی در تعیین تاریخ سده بیستم داشته‌است. این جنگ پایان چندی از نظام‌های پادشاهی اروپا را رقم زد و مایه نابودی چهار دودمان پادشاهی هابسبورگ، هوهن تسولرن، عثمانی و رومانوف به ترتیب در امپراتوری‌های اتریش-مجارستان، آلمان، عثمانی و روسیه تزاری شد. بیشتر تاریخ‌نگاران باور دارند که شکست دیپلماسی پس از جنگ و تحمیل غرامت‌های تحقیرآمیز بر اساس بند گناه «معاهده ورسای» به آلمان و دیگر دول شکست خورده مایه پرورش نازیسم در آلمان و زمینه‌ساز آغاز جنگ جهانی دوم شد. هم‌چنین نادیده گرفتن ایتالیا و ژاپن از سوی قدرت‌های بزرگتر در تقسیم غرامت‌ها از دلایل رشد فاشیسم در ایتالیا و حمله ژاپن به منچوری دانسته می‌شود.

این جنگ همچنین زمینه را برای انقلاب روسیه مهیا ساخت؛ امری که بر آینده جهان تأثیر گذاشت و از چین تا کوبا به انقلاب‌های سوسیالیستی دامن زد و از سویی زمینه‌ساز تبدیل شوروی به یک ابرقدرت جهانی شد که آغاز جنگ سرد با آمریکا را در پی داشت.

در خاورمیانه با نابودی امپراتوری عثمانی کشور نوینی به نام «ترکیه» پایه‌گذاری شد و سرپرستی موقت مناطق عرب‌نشین تحت حکومت این کشور تا زمان استقلال آن‌ها بین بریتانیا و فرانسه تقسیم شد. با فروپاشی امپراتوری اتریش-مجارستان در اروپای مرکزی کشورهای تازه‌ای همچون چکسلواکی و یوگسلاوی پدید آمدند و کشور لهستان با پیوند بخش‌هایی از خاک امپراتوری‌های آلمان، روسیه و اتریش-مجارستان استقلال خود را پس از دو قرن بازیافت.

جنگ جهانی اول بین متحدین امپراتوری آلمان (اتریش – مجارستان، عثمانی و بلغارستان) و نیروهای متفقین (جمهوری سوم فرانسه، بریتانیا، روسیه (تا نوامبر ۱۹۱۷)، صربستان، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا (از اوت ۱۹۱۷)، ژاپن و رومانی) درگرفت. تا مدت‌ها هیچ‌یک از دو سو نتوانستند به پیروزی مهمی دست یابند و جنگ چهار سال به درازا انجامید و تا پیروزی متفقین نزدیک به ۱۰ میلیون تن کشته شدند. پس از پایان این جنگ در سال ۱۹۱۹ و در کنفرانس صلح پاریس، معاهده‌های جداگانه‌ای امضاء شد که تاوان بسیار سنگینی بر شکست‌خوردگان جنگ تحمیل داشت.