 |
 |
| پرچم | نشان ملی |
لِهِستان یا لَهِستان (به لهستانی: Polska به فرانسه، Pologne) با نام رسمی جمهوری لهستان (به لهستانی: Rzeczpospolita Polska) کشوری است در مرکز اروپا، از غرب با آلمان ، از جنوب غربی با جمهوری چک، از جنوب با اسلوواکی، از شمال شرقی با لیتوانی و روسیه (منطقه برون‌بومی کالینینگراد)، از شرق با بلاروس، از جنوب شرقی با اوکراین و از شمال با دریای بالتیک همسایه است. مساحت این کشور عددی بالغ بر ۳۱۲٬۶ هزار کیلومتر مربع است که آن را ۶۹مین کشور بزرگ جهان و نهمین کشور بزرگ اروپا کرده‌است. همچنین با جمعیت ۳۷٫۸ میلیون نفری این کشور سی و چهارمین کشور پرجمعیت جهان، هشتمین در قاره اروپا و ششمین در اتحادیه اروپایی می‌باشد. لهستان با حاکمیتی متمرکز دارای ۱۶ استان است و پایتخت آن ورشو نام دارد.
| پایتخت (و بزرگترین شهر) |
کرکوس-ورشو ۵۲°۱۳′ شمالی ۲۱°۰۲′ شرقی |
|
| زبان رسمی | زبان لهستانی | |
|---|---|---|
| نوع حکومت | نظام دوگانه جمهوری-دولتی | |
| نام حاکمان • رئیس دولت-رئیس‌جمهور • نخست‌وزیر-معاون |
آندژی دودا ماتئوش موراویه‌تسکی بئاتا شدوو |
|
| مساحت | ||
| – | مساحت | ۳۱۲٬۶۹۶کیلومتر مربع (۶۹ام) |
| – | آب‌ها (٪) | ۳٬۰۷ |
| جمعیت | ||
| – | سرشماری | ۳۷٬۸۵۱٬۰۰۰ (۳۵ام) |
| – | تراکم جمعیت | ۱۲۳/km۲ (۸۳ام) |
| تولید ناخالص داخلی | (تخمین ۲۰۱۹) | |
| – | مجموع | ۵۶۶ تریلیون دلار (۲۰ام) |
| – | سرانه | ۱۴٬۹۰۲ دلار (۵۴ام) |
| شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۷) | ۰٬۸۶۵ (بالا) (۳۳ام) | |
| واحد پول | Złoty (PLN) |
|
| منطقه زمانی | CET (ساعت جهانی+۱) | |
| – | تابستانی (DST) | CEST (ساعت جهانی) |
| دامنه اینترنتی | .pl | |
| پیش‌شماره تلفنی | +۴۸ | |
قوه مجریه این کشور به ترتیب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و هیئت وزیران است. رئیس‌جمهور برای مدت ۵ سال انتخاب می‌گردد که حداکثر یک رئیس‌جمهور می‌تواند دو دوره در این پست خدمت کند.
نام این کشور در بیشتر زبان‌های اروپایی صورتی از پُل است. در برخی زبان‌های اروپای شرقی به آن صورتی از «لِخ» یا «لِه» می‌گویند.
لِخ یا لِه از نام قومی می‌آید که حدود بیش از یک هزار سال پیش در سرزمین کنونی لهستان زندگی می‌کرده‌اند و به لخ (lęch) معروف بودند.
به این کشور به زبان لیتوانیایی ، به زبان مجاری ، به زبان ارمنی، و به فارسی لَهستان یا لِهستان می‌گویند.
تاریخ :
لِهِستان بزرگ در سال ۹۶۶ میلادی توسط میزکوی اول بنا نهاده شد که متعلق به خاندان پیاسْت بود. قبایل جنوبی لهستان، لهستان کوچک را تشکیل دادند. دو لِهِستان در سال ۱۰۴۷ میلادی توسط کازیمیر اول با یکدیگر متحد شدند، لهستان با یک ازدواج سلطنتی در سال ۱۳۸۶ میلادی بین دختر پادشاه لهستان و پسر پادشاه لیتوانی با این کشور ادغام شد. این دولت لِهِستانی – لیتوانیایی بین قرون ۱۴ تا ۱۶ میلادی به اوج اقتدار خود رسید. این دولت توانست در مقابل قدرت‌های برتر آن زمان مانند شوالیه‌های آلمانی، توتنی‌ها، روسیه تزاری و عثمانی، موفقیت‌هایی حاصل کند. فقدان یک پادشاهی نیرومند در سده ۱۸ میلادی باعث شد که ابرقدرت‌های آن زمان مثل، روسیه، پروس و اتریش بتوانند، لهستان را سه بار در سال‌های ۱۷۷۲، ۱۷۹۲ و ۱۷۹۵ میلادی تجزیه و تقسیم کنند، از آن پس دوران زوال لِهستان آغاز شد.
در سال ۱۹۱۸ و با به حکومت رسیدن مارشال یوزف پیلسودسکی لهستان بار دیگر در اروپا عرض اندام کرد، در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ در لهستان یک نظام جمهوری برقرار گردید. در سال ۱۹۱۹، پیانیست و میهن‌پرست مشهور، ایگناس پادورسکی نخست‌وزیر لِهستان شد. در سال ۱۹۲۶ پیلسودسکی در یک کودتا قدرت کامل را از آن خود کرد و تا زمان مرگش در ۱۲ می۱۹۳۵ در لهستان یک حکومت دیکتاتوری برقرار نمود. در سال ۱۹۳۹ و پس از جنگ جهانی اول پیمان محرمانهٔ عدم تجاوز بین هیتلر (آلمان) و استالین (شوروی)، موسوم به پیمان مولوتوف – روبین تروپ امضا شد و این دو کشور لهستان را به‌طور مخفیانه بین خود تقسیم نمودند و با هم قرار گذاشتند که شوروی از شرق و آلمان از غرب لهستان را اشغال کنند، در ۱ سپتامبر ۱۹۳۹ همین اتفاق هم افتاد و شوروی و آلمان از شرق و غرب لهستان را اشغال کردند، و معاهدهٔ تقسیم لهستان در ۲۸ سپتامبر ۱۹۳۹ به امضای دو طرف رسید. ولادیسلاو راچیکیویتس رهبر تبعیدی لهستان که به فرانسه تبعید شده بود در تبعید یک حکومت تشکیل داد، پس از شکست و اشغال فرانسه در سال ۱۹۴۰، رازکیویس به لندن نقل مکان کرد. در ژوئن ۱۹۴۱، ارتش هیلتر با نادیده گرفتن پیمان خود با شوروی به این کشور حمله برد، در جریان این حمله کلیهٔ خاک لهستان به اشغال نازی‌ها درآمد. در دوران اشغال لهستان، نازی‌ها تلاش داشتند با ریشه‌کنی فرهنگ لهستانی، فرهنگ نازیسمی را جایگزین آن کنند.
با پیشروی ارتش شوروی به سمت ورشو، لهستانی‌های این شهر علیه اشغالگران نازی شورش کردند که به قیام ورشو مشهور هست. هدف این شورش این بود که اداره ورشو و لهستان پس از خروج آلمانی‌ها در دست لهستانی‌ها بماند. ارتش شوروی که از این شورش مطلع شده بود، از پیش روی به سوی ورشو بازایستاد و ارتش آلمان توانست این قیام را سرکوب کند. تنها کمکی که به شورشیان شد، به صورت مرسوله‌های هوایی بریتانیایی بود. ارتش آمریکا از ارسال محموله کمک‌رسانی به لهستانی‌ها خودداری کرد و شوروی نیز اجازه نداد که بریتانیایی‌ها از فرودگاه‌های تحت کنترل شوروی در عملیات کمک‌رسانی استفاده بکنند.
دولت در تبعید لهستان در سال ۱۹۴۴ با حکومت کمونیستی که توسط شوروی در لهستان روی کار آمده بود جایگزین شد، آن‌ها پس از آزادسازی شهر لوبلین واقع در شرق لهستان از دست کمونیست‌های وابسته به شوروی به این شهر رفته و در آنجا «دولت موقت لهستان» را تشکیل دادند. تعدادی از اعضای سابق دولت لهستان در تبعید (لندن) نیز به دولت لوبلین پیوسته و دولت وحدت ملی لهستان را پایه‌گذاری کردند. بلافاصله بریتانیا و آمریکا این دولت را به رسمیت شناختند، در ۲ اوت ۱۹۴۵ در برلین، هری ترومن رئیس‌جمهور آمریکا، جوزف استالین رهبر شوروی کمونیست و کلمنت اتلی نخست‌وزیر بریتانیا برای تعیین مرزهای غربی لهستان وارد عمل شدند. آن‌ها امتداد رودهای او در و نیسه را مرز بین لهستان و غرب تعیین کردند (این مرز سرانجام به وسیلهٔ آلمان غربی در امضای پیمان عدم تجاوز در ۷ دسامبر ۱۹۷۰ پذیرفته شد). همچنین در ۱۶ اگوست ۱۹۴۵ لهستان مرزهای خود را با شوروی تعیین کرد. قانون اساسی جدید در سال ۱۹۵۲ از لهستان یک نظام دموکراتیک خلق که به نوعی تأثیرپذیری از شوروی بود، ساخت. در سال ۱۹۵۵ لهستان به عضویت پیمان ورشو درآمد و همچنین سیاست خارجی لهستان کاملاً مطابق و الگو برداری شده از شوروی بود.
سیاست :
والدیسلاو گومولکا در سال ۱۹۵۶ به عنوان رهبر حزب کارگران متحد (کمونیست) لهستان انتخاب شد، او خط فکری استالینیسم را تقبیح نموده و بسیاری از استالینیست‌ها را از کشور اخراج کرد، گومولکا تلاش کرد روابط خود را با کلیسا بهبود بخشد، او همچنین بسیاری از مزارع اشتراکی را منحل کرد و مالکیت خصوصی را ترویج نمود.
پس از از هم پاشیدن شوروی سوسیالیست دوران حکومت کمونیست‌ها بر لهستان نیز به پایان رسید. لهستان به همراه چک و مجارستان در سال ۱۹۹۹ به عضویت ناتو درآمد. در آغاز جنگ عراق لهستان همواره یار وفادار آمریکا بود، لهستان در قالب نیروهای چندملیتی در عراق، ۲۰۰ سرباز به این کشور گسیل داشت. در آوریل ۲۰۰۵ لهستان اعلام نمود تا پایان این سال کلیهٔ نظامیان خود مستقر در عراق را از این کشور خارج می‌کند.
در ۱ مارس ۲۰۰۴ میلادی لهستان به اتحادیهٔ اروپا پیوست، در ۲ مه همین سال لسزاک میلر از سمت خود استعفا داد، زیرا محبوبیت او به علت فساد گسترده و افسار گسیخته و همچنین ادامهٔ آشفتگی اقتصادی این کشور به کمتر از ۱۰ ٪ رسیده بود، مارک بلکا وزیر پیشین دارایی لهستان جایگزین او شد. در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۵ لخ کاچینسکی از حزب محافظه کار رئیس‌جمهور جدید لهستان معرفی و جایگزین الکساندر کواشنیوسکی از حزب کمونیست شد، کازیمیرز مارسینکیویسز نیز به سمت نخست‌وزیر منصوب شد. در ژوئیه ۲۰۰۶ رئیس‌جمهور لهستان، نخست‌وزیر مارسینکیویسز را برکنار و برادر دوقلوی خود، یاروسواف کاچینسکی که رهبر حزب قانون و عدالت بود را به عنوان نخست‌وزیر جدید لهستان منصوب کرد. یاروسلاو، نخست‌وزیر به علت داشتن حمایت برادرش که رئیس‌جمهور بود از هیچ اعمال خلافی فروگذار نکرد و این امر دست او را برای اختلاس‌های کلان اقتصادی باز گذاشت، رسوایی‌های اقتصادی بی‌شماری که یاروسلاو در طی دوران نخست‌وزیری اش مرتکب شد، پارلمان لهستان را وادار کرد که دیگر سکوت نکند، همچنین او نام حزبش «قانون و عدالت» را نیز با اعمال خلاف قانونش زیر سؤال برده بود. پارلمان سرانجام در آوریل ۲۰۰۷ رای به عدم صلاحیت یاروسلاو کاسزینسکی داد، این بار برادرش نیز نتوانست کاری برایش انجام دهد، رئیس‌جمهور لچ کاسزینسکی در سپتامبر ۲۰۰۷ حکم عزل همزادش را صادر نمود، و در نوامبر ۲۰۰۷ دونالد توسک را به عنوان نخست‌وزیر جدید لهستان انتخاب کرد،
امروزه مهم‌ترین دغدغهٔ سیاست خارجی لهستان برپایی سامانهٔ دفاع ضد موشکی آمریکا در خاک این کشور است که با مخالفت شدید روسیه همراه شده‌است.
نوع حکومت لهستان، جمهوری چندحزبی است که دارای دو مجلس قانون‌گذاری است. از اوت ۲۰۱۰، رئیس‌جمهور این کشور، برونیسلاو کوموروفسکی، و نخست‌وزیر وی، اوا کوپاچ است.
قانون
قانون اساسی لهستان قانون عالی در لهستان است و نظام حقوقی لهستان بر اساس اصل حقوق مدنی و آزادی افراد در برابر دولت و حکومت کشور است.
تقسیمات کشوری
لهستان شامل ۱۶ استان می‌باشد:
| استان | عنوان لهستانی | مرکز |
|---|---|---|
| دولنواشلونسکی (سلیزیا سفلی) | Dolnoslaskie | وروتسلاو |
| کویاواسکو پومورسکی | kujawsko-pomorskie | بیدگوشچ
ترونی |
| ووجکی | Lodzkie | ووج |
| لوبلسکی (لوبلین) | Lubelskie | لوبلین |
| لوبوسکی (لوبوش | Lubuskie | گورژوف ویلکوپولسکی
ژلونا گورا |
| ماووپولسکی (لهستان کوچک‌تر) | Malopolskie | کراکوف |
| ماسوویان | Masovian | ورشو |
| اوپولسکی (اوپوله) | Opolskie | اوپوله |
| پودکاروپاسکی (پودکارپاکیه) | Podkaropackie | ژشوف |
| پودلاسکی | Podlaskie | بیاویستوک |
| پومورسکی (پومرانی | Pomorskie | گدانسک |
| اشلونسکی (سیلسیان) | Slaskie | کاتوویتس |
| اشفیتوکشیسکی | Swietokrzyskie | کیلتس |
| وارمینسکو مازورسکی وارمی-ماسوری) | Warminsko-Mazurskie | الشتین |
| ویلکوپولسکی (لهستان بزرگ‌تر) | Wielkopolskie | پوزنان |
| زاخودنی پومورسکی (پومرانی غربی) | Zachodniopomorskie | شچچین |
جغرافیا
پایتخت لهستان شهر ورشو (Warsaw)، با جمعیت بالغ بر ۱٬۷۱۶٬۰۰۰ نفری (طبق سرشماری سال ۲۰۱۰) بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور محسوب می‌شود. این کشور دارای قدمت تاریخی است.
مساحت آن ۳۱۲۶۸۵ کیلومتر مربع است که در رده شصت و هشتم کشورهای جهان قرار می‌گیرد.
از مهم‌ترین شهرهای لهستان می‌توان به کراکوف ۷۵۶ هزار نفر، ووچ ۷۴۲ هزار نفر، وروتسلاو ۶۳۲ هزار نفر، پوزنان ۵۷۰ هزار نفر، گدانسک ۴۶۱ هزار نفر، اشچچین و کاتوویتس اشاره کرد.
کوه‌های تاترا در بخش جنوبی لهستان
جنوب لهستان را کوه‌های کارپات دربر گرفته‌اند، رودهای اودر و نیسه هم نیز در غرب لهستان جریان دارند، از جمله رودهای مهم لهستان می‌توان به، ویستولا (Vistula)، وارتا و باگ اشاره کرد که نقش مهمی در تجارت لهستان ایفا می‌کنند. بلندترین نقطهٔ لهستان، کوه ریسی (Rysy) با ارتفاع ۲۴۹۹ متر می‌باشد که در جنوب لهستان و هم‌مرز با اسلوواکی در میان کوهستان کارپات قرار دارد.
اقتصاد
اقتصاد لِهِستان در اروپا از جایگاه هشتم برخوردار است و بزرگترین در میان کشورهای اروپایی تازه استقلال‌یافته از شوروی سابق است. دارای تولید ناخالص داخلی (GDP) به ارزش ۵۲۴٬۵ میلیارد دلار آمریکا است (۲۰۱۷). لهستان به عنوان اقتصاد با درآمد بالا توسط بانک جهانی طبقه‌بندی شده‌است. لهستان در سال ۲۰۱۷ جایگاه ۲۳ام جهان از نظر تولید ناخالص داخلی (GDP) و همچنین ۲۴ام در شاخص تجارت آسان را داشته‌است. این کشور دارای اقتصاد متنوعی است که در شاخص پیچیدگی اقتصادی در سال ۲۰۱۶ جایگاه ۲۱ام را دارا بود. بزرگترین جزء اقتصاد آن بخش خدمات (۶۲٬۳ درصد)، پس از آن صنعت (۳۴٬۲ درصد) و کشاورزی (۳٬۵ درصد) است.
واحد پول لهستان زلوتی جدید است که از اوایل ژانویه ۱۹۹۵ در این کشور رایج گردیده و هر زلوتی جدید شامل ۱۰۰ گروش است. اسکناس‌های رایج ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰، و ۲۰۰ زلوتی است؛ و سکه‌های در گردش ۱، ۲، ۵، ۱۰، ۲۰ و ۵۰ گروش، همچنین ۱، ۲ و ۵ زلوتی هستند. نرخ زلوتی در ژانویه ۲۰۱۹ نسبت به دلار آمریکا برابر با ۳٬۷۵ واحد بود.
مهم‌ترین صادرات لهستان را، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل، خواربار و حیوانات زنده و فراورده‌های کشاورزی تشکیل می‌دهند. لهستان تولیدکنندهٔ سیب‌زمینی و چاودار و نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان چغندر قند در اتحادیه اروپا است.
مردم
۹۶ ٪ نژاد مردم لهستان را، لهستانی‌ها، ۱ ٪ را آلمانی، ۱ ٪ را بلاروس‌ها و ۱ ٪ را نیز اوکراینی‌ها تشکیل می‌دهند، همچنین دین ۹۰ ٪ لهستانی‌ها، کاتولیک، ۱ ٪ ارتدکس و ۱ ٪ نیز پروتستان می‌باشد. زبان لهستانی، زبان رسمی کشور لهستان است.
نژادهای زیر در لهستان به چشم می‌خورد:
در مورد مذاهب موجود در این کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
منبع؛ ویکی‌پدیا